Opoczno

Czwartek/21.11.2024
|Janusza, Marii, Reginy
2.jpg
25 Pułk Piechoty Armii Krajowej
15-10-2013
 
 
 
 
Wyślij link mailem

Polska we wrześniu 1939 roku utraciła swoją wolność i została okupowana przez Niemcy i Związek Radziecki. 
Nie  postradała jednak swojej państwowości. Zachowana została ciągłość konstytucyjna państwa polskiego i utworzone w krajowej konspiracji, kolejno przemianowane struktury organizacyjne - Służby Zwycięstwu Polski, Związek Walki Zbrojnej i Armia Krajowa podlegały legalnym i prawowitym władzom Rzeczypospolitej na uchodźstwie. Podział terytorialny w wymienionych strukturach organizacyjnych był następujący :
  Okręgi – ( przedwojenne  województwa )
  Inspektoraty  Rejonowe - ( kilka Obwodów  czyli powiatów )
  Obwody - ( powiaty – do 5 w inspektoracie) ,
  Rejony ( 1 – 3 gmin , 4 – 8 w obwodzie )
  Placówki terenowe – (jedna lub kilka wsi   po kilka w rejonie )
 
Okręg Łódź AK obejmował więc teren przedwojennego województwa łódzkiego i znajdował się w niezwykle złożonej sytuacji terenowo – administracyjnej. Tylko jeden z podległych Inspektoratów, mianowicie Piotrków Tryb. z obwodami : Piotrków Tryb. Tomaszów Maz., Opoczno i Rawa Maz. przyporządkowany był do Generalnego Gubernatorstwa. Natomiast pozostałe inspektoraty: Łódzki, Sieradzko – Wieluński , Kutnowski i Miasto Łódź włączone zostały dekretem Hitlera z dnia 8 października 1939 r. do III Rzeszy jako tzw. Wartheland ( Kraj Warty ). Granica podzielonego terytorium, rygorystycznie strzeżona przebiegała koło m. Srock  (15 km od Piotrkowa Tryb.)  Organizowanie konspiracyjnego podziemia w tak podzielonym terytorium było znacznie utrudnione. Podjął się tego pierwszy jego komendant ppłk. dypl. Leopold Okulicki ( ps. "Pan Jan" - "Jan Miler" , późniejszy Dowódca Armii Krajowej ps. ,,Niedźwiadek’’. Kolejnymi komendantami, którzy wzmocnili organizacje liczebnie i doprowadzili do sprawnego funkcjonowania byli: ppłk. Stanisław Juszczakiewicz ,,Kornik’’ , płk. Ludwik Czyżewski ,,Julian’’ i najdłużej pełniący ta funkcję ( od marca 1943 r. do 19 stycznia 1945 r. ) płk. Michał Stępkowski ,, Grzegorz" - ,,Barbara".

 

 

Latem 1943 roku D-ca Kedywu  Okręgu Łódzkiego mjr ,,Gaj’’ - Adam Trybus,  skoczek spadochronowy - cichociemny, wyznaczył teren Ziemi Opoczyńskiej do organizowania oddziałów partyzanckich. Z analizy wynikało, że Ziemia Opoczyńska miała najlepsze warunki dla tworzonych oddziałów partyzanckich ze względu na specyficzne ukształtowanie terenu.  Ziemia Opoczyńska nazwana była przez miejscową ludność ,,Partyzanckim Królestwem’’.  Zbudowanie zaplecza dla oddziałów partyzanckich i powstałego 25 pułku AK wymagało dużego wysiłku organizacyjnego. Należało utworzyć zaplecze kwatermistrzowskie, sanitarne a także zbudować sieć łączności i lokalnego wywiadu. Przystąpiono więc do budowania magazynów i podziemnych schowków na broń  amunicję i osprzęt wojskowy a także do uruchamiania ukrytych szpitalików polowych, kwater i punktów sanitarnych, składnic sprzętu sanitarnego, opatrunków i leków. Wymagało to prowadzenia bardzo rozważnej działalności dywersyjnej aby uniknąć przypadkowej dekonspiracji terenu. Ponadto na terenie Obwodu Opoczyńskiego utworzono 3 oddziały partyzanckie podległe komendantowi Obwodu: Oddział Lotniczy ,,Henryka’’ (ppor. Henryk Furmańczyk) przeznaczony do odbioru zrzutów lotniczych , Oddział ,,Trop" (ppor. Jan Matecki) oraz Oddział ,,Błyskawica’’ (ppor. Wilhelm  Czulak ,,Góral’’). Zalążkiem 25 pułku AK  był  oddział partyzancki ,,Trojan’’ powołany w pierwszej dekadzie lipca 1943 r. pod nazwą - 1 Oddział Leśnego Kedywu Okręgu Łódzkiego   ,,Trojan’’ ale już rozkazem z dnia 15 września 1943 r. w uznaniu dorobku i stażu bojowego dowódca Okręgu nadał oddziałowi zaszczytny tytuł - 1 pluton partyzancki 25 pułku piechoty AK.  Oddział ten przemianowany został wkrótce (21 września 1943 r.) wraz ze zmianą dowódcy (por. Witold Kucharski) na OP ,,Wicher‘’ od pseudonimu swojego Dowódcy. Kolejne tworzone oddziały partyzanckie Kedywu przybrały nazwy polskich morskich niszczycieli wsławionych w II wojnie światowej ,,Burza’’ (sierż. Stanisław Karliński) ,  ,,Grom’’ (ppor. Aleksander Arkuszyński) ,,Błyskawica’’ (kolejno : ppor. Piotr Ambroziewicz , sierż. Marian Kazimierski , sierż. Klemens Lasota , kpt. Tadeusz Dębski). Do tych oddziałów Kedywu dołącza w czerwcu 1944 r. oddział ,,Bończy" (por. Kazimierz Załęski ) czasowo podległy NSZ ,,La3”. Wraz ze zbliżaniem się do przedwojennych granic Polski frontu wschodniego, dowództwo AK przystąpiło do realizacji planu „Burza”. Jego celem było tworzenie w bezpośrednim sąsiedztwie frontu próby zbrojnego wystąpienia i opanowania terenów,  które wraz ze słabnięciem sił niemieckich, a przy współdziałaniu z jednostkami Armii Czerwonej poszerzałyby obszary wyzwolone. Na nich mieli się ujawniać przedstawiciele Polskiego Państwa Podziemnego i miejscowi dowódcy AK. Operacja ,, Burza’’ jako alternatywa powstania powszechnego (do wybuchu którego nie doszło wobec niezachwianej dostatecznie potęgi militarnej Niemiec ) była rozciągniętym w czasie natarciem strefowym polegającym na uporczywym atakowaniu oddziałów niemieckich w miarę przesuwania się frontu wschodniego. Wynikało to z przeświadczenia, że trzeba współuczestniczyć w wyzwoleniu kraju jeżeli się rości prawo do suwerenności po  odzyskania niepodległości.  Stanie z bronią u nogi prawie 400 - tysięcznej Armii Krajowej potraktowało by społeczeństwo jako niewykorzystaną szansę i przyczynę nastania sowieckich rządów. Przy tych uderzeniach przeciwko niemieckiemu okupantowi  jednostki zbrojne Armii Krajowej zamierzały występować wobec armii sowieckiej jako prawowity gospodarz tej ziemi. Do starcia z Niemcami przystąpiło ponad 60 partyzanckich pułków a wśród nich 25 pp AK Ziemi Piotrkowsko – Opoczyńskiej Okręgu Łódź.

     Na obszarze Łódzkiego Okręgu AK planowane wykonanie akcji „ Burza " poprzedzono koncentracją oddziałów partyzanckich w dniu 20 lipca 1944roku w Barkowicach Mokrych nad Pilicą ( okolice Sulejowa ). Trzon zgrupowania stanowiły siły Kedywu.: oddziały partyzanckie   ,,Wicher”, ,,Burza”,  ,,Grom’’  i ,,Błyskawica’’ do których dołączyły - samodzielny oddział partyzancki porucznika ,,Bończy", oddział Lotniczy podporucznika ,,Henryka" (Henryk Furmańczyk) oraz oddział ,,Trop”. Dzień 20 lipca 1944 r. przyjęty został jako dzień powstania 25 pp AK,  następnie pułku Ziemi Piotrkowskiej a ostateczna nazwa  pułku piechoty to 25 PP AK Ziemi Piotrkowsko – Opoczyńskiej. Pułk ten miał być kontynuacją 25 pp powstałego 2 grudnia 1918 roku, stacjonującego do 1939 r. w Piotrkowie Tryb. a walczącym w kampanii wrześniowej w rejonie Częstochowy. Dowódcą odtworzonej jednostki został mjr Rudolf  Majewski ps. ,,Roman”. 23 września  przybrał pseudonim „Leśniak”. Z chwilą sformowania 1 batalionu 25 pp A Kstan osobowy wynosił:

 

 16   oficerów
 8     podchorążych
 83   podoficerów
 425 szeregowców
 53   żołnierzy radzieckich
 Razem - 585 partyzantów.

Schemat organizacyjny przedstawiał się następująco. Dowódca                                         -  mjr ,, Roman’’ – Rudolf Majewski
Zastępca dowódcy i kwatermistrz      - kpt.,, Morus’’ – Hilary Moraczewski
Adiutant                                          - kpt. ,, Mars’’ – Tadeusz Dębski
Płatnik                                            - por.,, Wujek’’ Kazimierz Roszkowski
Kapelan                                          - ks. kpt. ,,Ksawery’’– Marian Skoczowski
Lekarz                                            - pchor.,, Wojtek’’ Alfons Raitner
Drużyna administracyjna                  - sierż. ,,.Gryps’’ – Marian Kazimierski

1 kompania                                    -  por. ,, Bończa’’ Kazimierz Załęski
I pluton ( OP ,, Bończa”                   -  ppor.,, Konrad” – Mieczysław Drabik

II pluton                                       wakat

III pluton                                      wakat

2 kompania (rosyjska)                    -mjr Cybulski (bez podziału na plutony)
3 kompania                                   - por.,, Wicher” Witold Kucharski
  I pluton (OP,,Wicher”)                  - ppor.,, Sokół’ - Zdzisław Lisowski
  II pluton ( OP ,,Grom’’)                 - ppor. ,, Maj’’ – Aleksander Arkuszyński
  II pluton (OP ,,Błyskawica”)           - ppor.,,Łoś” – Stanisław Hofman

   pluton żandarmerii                     - ppor. ,,Garda” – Stefan Soborowski

Stan osobowy 1 kompanii miały uzupełnić oddziały "Burzy", "Henryka” a oddział ,,Trop” przewidywany był na tworzenie nowej kompanii.   Wkrótce dołączyły do batalionu pozostałe oddziały partyzanckie oraz oddział NSZ ,,Las II” (kpt .Józef Wyrwa ,,Stary") i oddział legendarnego  "Doliny" (cichociemny por. Adolf Pilch) Jesienią tego roku stan liczbowy pułku wzrósł do 1200 żołnierzy - z kompanią cekaemów, szwadronem kawalerzystów i wyposażonych 60 dwukonnych wozów taborowych.

 

Chrzest bojowy pułku rozpoczyna zwycięska bitwa  stoczona w dniu 16 sierpnia  1944 r. u stóp  Diablej Góry w rejonie wsi : Klew, Sulborowice, Brzezie.    W wyniku zasadzi zlikwidowano ekspedycję karną żandarmerii /40 żandarmów/  oraz odparto atak jednostki Wehrmachtu idącej na pomoc ekspedycji karnej żandarmerii.  Nieprzyjaciel stracił około 100 zabitych i ponad 100 odniosło rany.  Straty własne 10 poległych i kilkunastu rannych. Zdobyto znaczne ilości  broni, amunicji i sprzętu wojskowego tak bardzo potrzebnego dla zgłaszających się ochotników. Wraz z wybuchem powstania warszawskiego w dniu 1 sierpnia 1944 r. oraz rozkazem Dowódcy Armii Krajowej gen. ,,Bora” wzywającym jednostki zbrojne AK na odsiecz stolicy w dniu 18 sierpnia 25 pp AK udał się na miejsce koncentracji oddziałów do lasów przysuskich.
Koncentracja oddziałów partyzanckich wezwanych na odsiecz stolicy odbyła się w dniu 20 sierpnia w lasach przysuskich. Utworzony został Korpus Kielecki Armii Krajowej pod dowództwem płk. ,,Mieczysława ‘’ Jana Ziętarskiego. Korpus Kielecki liczył prawie 6000 partyzantów. Brak broni przeciwpancernej i przeciwlotniczej  ograniczył możliwości udzielenia powstańcom Warszawy skutecznej pomocy. Dowódca Korpusu podjął decyzję przerwania marszu i kontynuowania ,,Burzy” na swoim terenie. Po rozformowaniu Korpusu Kieleckiego w lasach przysuskich pozostał 25 pp. AK i 72 pp AK z Okręgu Kieleckiego.
Okres pobytu przeznaczono na intensywne szkolenie i reorganizację. Przeciągający się pobyt 25 pp AK w lasach przysuskich zaczął niepokoić jednostki niemieckie i podjęte zostały próby likwidacji partyzanckiego zgrupowania. W ramach przygotowanej akcji pacyfikacyjnej pod nazwą ,,Waldkater’’ (Leśny  Kocur) wyznaczono oddziały niemieckie  i sojusznicze w liczbie 1200 ludzi  wyposażonych w broń pancerną i obserwację lotniczą oraz dysponujących technicznymi środkami łączności. Kierujący akcją dowódca niemiecki płk. Dủrrenstain był tak pewny swego zwycięstwa, że ściągnął na potrzeby pacyfikacji samochód załadowany kajdankami i powrozami.
W dniu 26 września doszło do dużej bitwy w rejonie wsi Stefanów w wyniku której jednostki pacyfikacyjne  poniosły znaczne straty - około 140 zabitych i taką samą liczbę rannych. Straty partyzanckie to 15 zabitych i podobna liczba rannych.  Niemiecki plan okrążenia i całkowitego zniszczenia pułku zakończył się całkowitym fiaskiem. Nieprzyjaciel pozostawił na polu walki zabitych i rannych oraz pokaźne ilości broni i oporządzenia wojskowego tak bardzo potrzebnego partyzantom w obliczu zbliżającej się zimy. W odwecie za spalenie wsi Stefanów i Budy w nocy z 27 na 28 września partyzanci zaatakowali siedziby żandarmerii niemieckiej w Przysusze. Zwycięski bój pod Stefanowem oraz akacja odwetowa na Przysuchę zaniepokoiło dowództwo niemieckie, które wydzieliło znaczne siły do przeprowadzenia akcji pacyfikacyjnych.


Kolejne całodzienne bitwy w wojskami pacyfikacyjnymi:
  dnia 23 października w lasach koło wsi Widuch
  dnia 27 października pod Białym Ługiem
  dnia 4 listopada pod leśniczówką Huta
  dnia 5 listopada pod Bokowem
  dnia 8 listopada w rejonie wsi - Wincentynów , Brody.


Po ciężkich stratach w uzbrojeniu poniesionych podczas przebijania się przez szosę w rejonie wsi Wincentynów – Brody, wieczorem 9 listopada mjr. ,,Leśniak” we wsi Niemojewskie Górki w lasach białaczowskich zwołał odprawę oficerską na której zakomunikował, że rozwiązuje pułk jako zwartą jednostkę. Dowódca pułku mjr ,,Leśniak’’ postanowił rozformować 25 pp AK Ziemi Piotrkowsko – Opoczyńskiej  i utworzyć z niego kilka mniejszych oddziałów mających większe możliwości manewrowania i łatwiejszego zaopatrzenia oraz  przetrwania okresu zimowego. Sformowano 6 oddziałów, które w przyszłości miały być zalążkami nowych batalionów. Oddziały zakończyły walkę z okupantem niemieckim 17 stycznia 1945 r. z chwilą  wkroczenia na te tereny Armii Czerwonej.
Główną przyczyną rozformowania partyzanckiego pułku było zbliżenie się frontu wschodniego do linii Wisły co wpłynęło na nasycenie terenu gęstą siecią wojsk niemieckich. Utrudniało to poruszanie się w pasie przyfrontowym tak dużego partyzanckiego zgrupowania. Dający się odczuć dotkliwy brak amunicji oraz braki w aprowizacji zaczynały budzić obawę o możliwość przetrwania pułku w okresie zimowym.

Zbrojny trud 25 pułku piechoty AK Ziemi Piotrkowsko – Opoczyńskiej został okupiony dotkliwymi stratami. Co dziewiąty partyzant oddał życie za ojczyznę a co piaty odniósł lżejsze lub cięższe obrażenia. Ze stanu 1200 partyzantów poległo 130 a rannych zostało 230. W tej nierównej walce z wrogiem partyzancki żołnierz, głodny i niedostatecznie uzbrojony bronił się i atakował, odnosił sukcesy, zadawał nieprzyjacielowi ciosy i dotkliwe straty.
Zapleczem terenowym bez którego pułk nie byłby w stanie walczyć ani przetrwać była ofiarna społeczność wiejska, która z nieustannym narażeniem życia i ryzykiem utraty dorobku pokoleń żywiła, ostrzegała i przechowywała rannych żołnierzy. Opoczyńska wieś – pamiętajmy o tym.



    Rota przysięgi Armii Krajowej – obowiązująca od lutego 1942

Przyjmowany:

    W obliczu Boga Wszechmogącego i Najświętszej Maryi Panny, Królowej Korony Polskiej kładę swe ręce na ten Święty Krzyż, znak Męki i Zbawienia,    i przysięgam być wiernym Ojczyźnie mej, Rzeczypospolitej Polskiej, stać nieugięcie na straży Jej honoru i o wyzwolenie Jej z niewoli walczyć ze wszystkich sił – aż do ofiary życia mego.
    Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i rozkazom Naczelnego Wodza oraz wyznaczonemu przezeń Dowódcy Armii Krajowej będę bezwzględnie posłuszny, a tajemnicy niezłomnie dochowam, cokolwiek by mnie spotkać miało.
Tak mi dopomóż Bóg.

Przyjmujący:
   
     Przyjmuję Cię w szeregi Armii Polskiej, walczącej z wrogiem w konspiracji o wyzwolenie Ojczyzny. Twym obowiązkiem będzie walczyć z bronią w ręku. Zwycięstwo będzie Twoją nagrodą. Zdrada karana jest śmiercią.

Modlitwa partyzancka śpiewana wieczorem po odczytaniu rozkazu dziennego :


O Boże , który jesteś w niebie
Wyciągnij sprawiedliwą dłoń
Wołamy ze wszech stron do Ciebie
O polski dar , o polską broń .

Ref. O Boże skrusz ten miecz co siecze kraj
        Do wolnej Polski nam powrócić daj
        By stał się twierdzą naszej siły
        Nasz dom , nasz kraj.

O Panie usłysz prośby nasze
O usłysz nasz tułaczy śpiew
Znad Warty , Wisły , Sanu , Bugu
Męczeńska do Cię płynie krew

Ref. O Boże.........

 
 
 
 
Wyślij link mailem
 
facebook-logo-transparent.png
youtube-logo.png
240px-F006.png
H.png
no kl.png
4-000001.png
1f.png
promuje_lodzkie_achromatyczne_uproszczone_800x518_72dpi.jpg
nbh.png
1
2
3
4
5
1
2
3
4
5
Nasze Wydawnictwa
interregion_logo.png
sz.png
PO.png
A.png
s.png
sA.png
UP.png
Z.png
B.png
Decyzja użytkownika w zakresie plików Cookie na niniejszej stronie


Używamy informacji zapisanych za pomocą plików cookie i podobnych technologii m.in. w celach statystycznych oraz w celu dostosowania naszych serwisów do indywidualnych potrzeb użytkowników. W programie służącym do obsługi Internetu można zmienić ustawienia dotyczące plików cookie.Korzystanie z tego serwisu bez zmiany ustawień dotyczących plików cookie oznacza, że będą one zapisane w pamięci urządzenia.

Akceptuje powyższe warunki  

.